Στις 23 Ιουνίου 1996 ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ πέρασε στην ιστορία αφήνοντας πίσω θερμούς οπαδούς, ορκισμένους αντιπάλους και επιγόνους που δεν κατάφεραν να επισκιάσουν το έργο, τη φήμη και την πυγμή του
Ακόμα και σήμερα, 17 χρόνια μετά το θάνατό του, ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι επίκαιρος. Άλλοι τον κρίνουν αυστηρά, άλλοι θεωρούν ότι είναι ένας εθνικός ηγέτης. Σίγουρα είναι μια προσωπικότητα που πέρασε από την πολιτική σκηνή της χώρας και πρωταγωνίστησε.
Την τελευταία του «βόλτα» στη μεγάλη πίστα της ζωής του, μιας ζωής έντονης, γεμάτης πολλές χαρές, μα και πολλές πίκρες, έριξε στις δυόμισι το ξημέρωμα της Κυριακής 23 Ιουνίου 1996. Όταν ένας παλιός δημοσιογράφος, ο συγχωρεμένος Βαγγέλης Οικονομίδης πληροφορήθηκε το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου έγραψε: «Έχασε τη μάχη για ζωή, σαν άλλος Διγενής, που πάλεψε μανιασμένα, ίσαμε την τελευταία ώρα, στα δικά του "μαρμαρένια αλώνια"...».
Έφυγε όμως μαχητής και αγωνιζόμενος στις πιο αντίξοες συνθήκες. Από τις 20 Νοεμβρίου 1995 ως τις 11 Μαρτίου 1996 βρισκόταν σε κρίσιμη κατάσταση νοσηλευόμενος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Όταν βγήκε υποβασταζόμενος από τη σύζυγό του κ. Δήμητρα Παπανδρέου, που στάθηκε υποδειγματικά στο πλευρό του, δεν τα παράτησε. Μόλις είδε τη δημοσιογράφο της ΕΤ-2 κ. Αθηνά Ραπίτου έκανε ένα νεύμα να τής μιλήσει. Το συνεργείο στήθηκε αλλά δεν είχε τη δύναμη να κάνει τη δήλωση που είχε στο μυαλό του.
Λίγα χρόνια αργότερα, η κ. Ραπίτου δήλωσε εξομολογήθηκε στον κ. Χάρη Λαζαρόπουλο: «Είχα την τύχη ή την ατυχία -πώς να το πω- να πάρω τη δήλωσή του βγαίνοντας από το Ωνάσειο. Ήταν μια δήλωση που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ γιατί παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες που είχε κάνει, δεν κατάφερε να μιλήσει. Μετά από χρόνια αυτό που κουβαλάω είναι ότι σαν να είχε καταλάβει πως νίκησε τον θάνατο, δεν νίκησε όμως τον εαυτό του»!
Δεν σταμάτησε όμως να ασχολείται με την πολιτική. Μπορεί να είχε παραδώσει την εξουσία, μπορεί να είχε εκλεγεί στη θέση του διαδόχου του ο κ. Κώστας Σημίτης, μπορεί να καταλάβαινε πως δεν είχε το κουράγιο άλλων εποχών, ωστόσο, δεν το έβαζε κάτω. Σε ανύποπτη στιγμή ο τότε γραμματέας του ΠΑΣΟΚ κ. Κώστας Σκανδαλίδης αφηγήθηκε τη συνάντηση που είχαν στο σπίτι του Ανδρέα στην Εκάλη. Τον απασχολούσαν οι εξελίξεις στη χώρα μετά την κρίση στα Ύμια, αλλά και το μέλλον του κόμματος.
Από τότε διέβλεπε καταστάσεις που ταλανίζουν σήμερα το ΠΑΣΟΚ κι έλεγε στους συνεργάτες του ότι ήθελε το κόμμα «ενωμένο και δυνατό». Αυτήν την φράση είχε ακούσει ο κ. Γιώργος Παναγιωτακόπουλος όταν ξεσήκωνε τα πλήθη μπροστά στον Ανδρέα. Είχε τόση έγνοια ώστε μια μόλις ώρα πριν αρχίσει την τελευταία του μάχη με το θάνατο συνεργαζόταν με τους κ.κ. Τηλέμαχο Χυτήρη και Νίκο Αθανασάκη, προκειμένου να προετοιμάσει το χαιρετισμό του για το συνέδριο του ΠΑΣΟΚ.
Άγνωστο περιστατικό στο Ωνάσειο
Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του στο Ωνάσειο ήταν ανήσυχος. Συνεχώς σκεφτόταν. «Γιατρέ, βοήθησέ με. Τι ελπίδες έχουμε;», ρώτησε κάποιον από τους θεράποντες. Ο γιατρός ντράπηκε, κοκκίνισε και είπε «Πρόεδρε θα σε βοηθήσω, αλλά προσπάθησε και συ».
Εκείνη τη στιγμή έδειξε ο Ανδρέας να σβήνει αλλά κατάφερε και γύρισε πίσω. Άλλες δυο φορές συνέβη κάτι ανάλογο αλλά δεν λύγισε.
Η προσωπικότητα του Ανδρέα
Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ θα κριθεί από τον ιστορικό του μέλλοντος, όπως έχει πει εύστοχα πριν από λίγα χρόνια ο φίλος και γιατρός του κ. Δημήτρης Κρεμαστινός. Θα κριθεί διότι κατάφερε να αποδεχθεί μια τυπική πρόσκληση από τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή και ερχόμενος από τις Ηνωμένες Πολιτείες, να εμπλακεί ενεργά στις πολιτικές εξελίξεις της χώρας.
Επί 35 χρόνια κατάφερε να αποτελέσει το αντίπαλο δέος του Καραμανλή με μοναδικό γνώμονα την πορεία της Ελλάδας προς το μέλλον, πότε με ορθές αντιδράσεις και πότε με λανθασμένες. Κατάφερνε να εκτονώνει το πάθος του για την πολιτική σε σημείο που ο Καραμανλής τού είπε σε ανύποπτη στιγμή σε μια από τις τελευταίες συναντήσεις τους στο Προεδρικό Μέγαρο: «Τελικά κ. πρόεδρε δεν γνωρίζω αν έκανα καλά ή άσχημα όταν σας κάλεσα το 1959»...
Σε μια πολιτική σύναξη στο σπίτι του απόστρατου στρατηγού κ. Δημήτρη Αλευρομάγειρου απάντηση σ' αυτό το ερώτημα έδωσαν δύο δημοσιογράφοι που κατέγραψαν κρίσιμα πολιτικά γεγονότα όταν ήταν πρωθυπουργός ο Παπανδρέου. Ο ένας ήταν ο κ. Γιώργος Δουατζής κι ο άλλος ο κ. Κώστας Τσιβιλίκας.
«Τον Ανδρέα θα τον κρίνουν κάποιοι άλλοι ύστερα από εμάς που θα είναι ψύχραιμοι και αντικειμενικοί. Θα είναι εκείνοι που θα έχουν το σθένος να διδάξουν ότι με τον εκδημοκρατισμό της χώρας απέδειξε ότι η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», σχολίασε ο κ. Δουατζής.
Πιο «άγριος» ο κ. Τσιβιλίκας ξεκαθάρισε ότι στον Ανδρέα Παπανδρέου μπορεί να καταλογίσει κανείς πολλά, άλλα καλά κι άλλα κακά. «Όμως είχε κότσια (για να μην τα πω αλλοιώς), τον διέκρινε η λεβεντιά και χειριζόταν με μαεστρία την τακτική του τσαμπουκά όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες, γι' αυτό και στην εθνική πολιτική η Ελλάδα δεν ζημιώθηκε», εξήγησε.
Ως νεαρός βουλευτής Αρκαδίας ο κ. Δημήτρης Ρέππας όταν γνώρισε τον Ανδρέα θαύμασε ένα χαρακτηριστικό του: κατάφερε να κάνει «πράξη» αυτό που ένοιωθε εκείνη τη στιγμή της απόφασης.
Το ταίριασμα όσων «πρέπει» να κάνει ένας πολιτικός έρχονται σε αντίθεση με τα «θέλω» γι' αυτό ο Ανδρέας βρισκόταν σε διαρκή ρήξη, αμφισβήτηση κι αντίδραση. Ακόμα κι όταν συμφωνούσαν μαζί του, έψαχνε να βρει τον αντίλογο.
Ένας παλιός εικονολήπτης της ΕΤ-2, ο κ. Βασίλης Τόσκας κάλυπτε την επιστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου από το Χέρφιλντ, όταν τον εγχείρησε στην καρδιά ο κ. Μαγκντί Γιακούμπ. Κατέγραψε με την κάμερα πώς βγήκε και με ένα νεύμα κάλεσε κοντά του τη Δήμητρα Λιάνη, κάνοντας ρήξη με στερεότυπα, ισορροπίες και καθωσπρεπισμούς. Πολλά χρόνια αργότερα, ο κ. Τόσκας εξέφρασε αυτό που ένοιωθε: «Με την κίνηση αυτή έκοψε κάθε κουτσομπολιό και κάθε ψίθυρο. Μπορεί να μη συμφωνούσα με την πολιτική του, αλλά η τόλμη του να ζήσει όποιος ένοιωθε κι όπως σκεφτόταν απέδειξε την ειλικρίνειά του».
Στοιχεία του χαρακτήρα του στην πολιτική
Όσοι συνεργάστηκαν με τον Ανδρέα, τον χαρακτηρίζουν παρορμητικό ενώ αιφνιδίαζε συχνά τους συνεργάτες του αλλάζοντας αποφάσεις. Ωστόσο ήταν ευέλικτος και αποτελεσματικός.
Στην ιστορία έμεινε η σκληρή στάση του κατά τη διάρκεια της κρίσης του 1987. Όταν άρχισε να φαίνεται ότι υπήρχε κίνδυνος εμπλοκής της Ελλάδας σε πόλεμο με την Τουρκία, χωρίς δεύτερη κουβέντα έστειλε τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Κάρολο Παπούλια στη Σόφια και εξασφάλισε τη... φύλαξη των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και τον πρόεδρο της Βουλγαρίας Τεόντορ Ζίφκωφ. Με αυτή τη συμφωνία, ο Ελληνικός Στρατός προέβη σε κινήσεις που ανάγκασαν την Τουρκία να υποχωρήσει.
Οι επικριτές του, αντιθέτως, τον κατηγορούν ότι ήταν ξεροκέφαλος και ήθελε να πρωταγωνιστεί σε πάντοτε. Γι' αυτό και δεν εξασφάλισε τη διαδοχή του στο ΠΑΣΟΚ ήδη από το 1988. Με την ίδια ισχυρή γνώμη, ωστόσο, κατάφερε να κάνει ένα κόμμα που ιδρύθηκε το 1974 να κυριαρχήσει στην πολιτική σκηνή μετά το 1981. Γι' αυτό άλλωστε παραμένουν ιστορικές οι κοινοβουλευτικές μάχες με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια.
Επίσης, δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την υστεροφημία του και δεν σκέφτηκε τι θα σκεφτούν για αυτόν στο μέλλον. Ήταν ρεαλιστής και σχεδίαζε το σήμερα, με την προοπτική του αύριο.
Σε μια σύσκεψη στα γραφεία της εφημερίδας «Αθηναϊκή», ο κ. Κώστας Γερονικολός μίλησε σε κάποια στιγμή για τον Ανδρέα. «Ήταν ένας ικανός "παίχτης" επιβεβαιώνεται από την παραδοχή (ακόμη και από τους πολιτικούς του αντιπάλους) του γεγονότος ότι μπορούσε "ρισκάροντας" να αλλάζει συνθήκες και καταστάσεις, που φαίνονταν ιδιαιτέρως δυσχερείς. Είναι γνωστή η ρήση "μα δεν μπορεί. Κάτι θα κάνει ο Ανδρέας, έστω στο παρά πέντε για ν' αλλάξει η κατάσταση" προς όφελος του λαού...», είπε.
Ο επίλογος
Μπορεί στις 18 Οκτωβρίου 1981 να μην «ξημέρωσε σοσιαλισμός» όπως έγραφε τότε η «Αυριανή» αλλά σίγουρα ο Ανδρέας εκτίμησε την κατάσταση κρίνοντας ρεαλιστικά, αν και στο δρόμο προς την εξουσία πολλά ξεχάστηκαν. Προχώρησε τον εκδημοκρατισμό της χώρας, έκαψε τους φακέλους κοινωνικών φρονημάτων, έδωσε (πολλές φορές και προκλητικά) παροχές στους «μη έχοντες» και χρησιμοποίησε την παλιά αντιπαλότητά του με τον κ. Κωνσταντίνο Μητσοτάκη για να κερδίσει στις 2 Ιουνίου 1985 τις εκλογές. Οι δύο άντρες είχαν προσωπικές και πολιτικές διαφορές από το 1965 οι οποίες αναβίωσαν από το 1984, όταν ο κ. Μητσοτάκης διαδέχθηκε τον Ευάγγελο Αβέρωφ.
Η υγεία του Ανδρέα κλονίστηκε το 1988 ενώ το κύρος του υπέστη πλήγμα από το «σκάνδαλο Κοσκωτά». Την επόμενη χρονιά έχασε τις εκλογές και παραπέμφθηκε στο Ειδικό Δικαστήριο για τα σκάνδαλα. Στις 13 Οκτωβρίου 1993, επανήλθε κυρίαρχος στο πολιτικό σκηνικό.
Για τρίτη φορά ορκίστηκε πρωθυπουργός ενώ σύντομα επιδεινώθηκε η υγεία του και πάλι. Έτσι φθάσαμε στην αρχή της αφήγησής μας, στο Ωνάσειο. Η ζωή του ήταν σαν το ζεϊμπέκικο, τον χορό που υπεραγαπούσε να χορεύει αργά και λεβέντικα, πότε πάνω και πότε κάτω.
Η στροφή στις 23 Ιουνίου 1996 ήταν η τελευταία.
Μ' αυτήν ο Ανδρέας πέρασε στην ιστορία.
Παρακολουθήστε το βίντεο που ετοιμάστηκε το 2009 με απόψεις πολιτών για τον Ανδρέα Παπανδρέου και τις μαρτυρίες δημοσιογράφων όπως τον έζησαν στα τέλη της δεκαετίας του '70, στη νίκη της 18ης Οκτωβρίου 1981, λίγο πριν πάει στο Χέρφιλντ, πριν από τις εκλογές του 1993 και στην τελευταία δημόσια εμφάνισή του, βγαίνοντας από το Ωνάσειο:
Διαβάστε επίσης:
Πηγή:
