Ρεπορτάζ: Χριστίνα Βασιλάκη
Στέκουν ακίνητα, το ένα δίπλα στο άλλο. Καθένα τους ένα κομμάτι της Αθήνας, ένα κομμάτι Ιστορίας. Επιβιβάζομαι. Τα βήματά μου αργά και προσεκτικά. Μπροστά μου ζωντανεύει η σκηνή από την ελληνική ταινία «Η αρχόντισσα και ο αλήτης»: η Αλίκη, μεταμφιεσμένη σε Πίπη, τραγουδά και χορεύει με τους συνεπιβάτες της, όταν ξαφνικά το λεωφορείο φρενάρει και εκείνη πέφτει με τα μούτρα σ’ ένα μπολ γιαούρτι. Χαμογελώ και η βόλτα στην παλιά Αθήνα, μ’ ένα Scania του ’61, ξεκινά…
Ο λόγος για μερικά μόνο από τα παλιά αστικά λεωφορεία που όργωναν την πρωτεύουσα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80, οπότε και αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία. Τι κάνουν αραγμένα στο αμαξοστάσιο της ΕΘΕΛ; Ο Σύλλογος της Ιστορίας και της Μελέτης των Συγκοινωνιών ανέλαβε τη διάσωση αυτών, αλλά και της αθηναϊκής Ιστορίας. Η ομάδα, η οποία ξεκίνησε τη δράση της πριν από 15 χρόνια και σήμερα μετρά 40 μέλη, αποτελείται από ανθρώπους που επιδίδονται τόσο στον εντοπισμό, στην αγορά και την ανακατασκευή παλαιών λεωφορείων -με δικά τους έξοδα- όσο και στη συγκέντρωση αρχειακού και φωτογραφικού υλικού από την Ιστορία των εγχώριων συγκοινωνιών.«Μέσα από τη μελέτη των αστικών συγκοινωνιών μπορεί κανείς να βγάλει σημαντικά συμπεράσματα για την πόλη μας και το πώς αυτή “γιγαντώθηκε” σταδιακά και μετατράπηκε από χωριό σε ευρωπαϊκή μητρόπολη», σημειώνει ο κ. Χάρης Λαζαρόπουλος, μέλος του Συλλόγου και συλλέκτης παλαιών λεωφορείων. «Στη δεκαετία του ’50 η ανθρωπογεωγραφία της Αθήνας, η κοινωνική της διαστρωμάτωση ήταν ακόμα σε επίπεδο γειτονιάς. Υπήρχαν οι φτωχοί της γειτονιάς και οι πλούσιοι. Μέσα σε μια δεκαετία άλλαξαν πολλά. Οι λεωφορειούχοι, οι “εφοπλιστές της ξηράς” όπως τους έλεγαν, από τις παραδοσιακές γειτονιές -π.χ. Μεταξουργείο, Κυψέλη, Νίκαια κ.λπ.- μετακινήθηκαν σε πιο σικ περιοχές -π.χ. Αγιο Στέφανο, Εκάλη, Διόνυσο, Παλαιό Ψυχικό και Γλυφάδα».
Τα παλιά λεωφορεία αποτελούν όμως και ένα από τα τελευταία δείγματα της νεότερης βιομηχανικής κληρονομιάς της χώρας μας. Ο κ. Τάσος Πετράκης, που διαθέτει ένα από τα παλαιότερα αμαξοποιεία (λειτουργεί στην ίδια έδρα από το 1948), μας εξηγεί: «Εκείνη την εποχή τα λεωφορεία έρχονταν από το εξωτερικό σε πλαίσιο. Τα παραλαμβάναμε, δηλαδή, σασιά και με τα χέρια μας τους δίναμε ζωή. Τώρα πια εισάγονται ολόκληρα, φτιαγμένα σε τεχνολογικά άρτια εργοστάσια του εξωτερικού. Εμείς συνεχίζουμε όμως, ανακατασκευάζοντας παλιά λεωφορεία και επισκευάζοντας τα νεότερα».
Η βιομηχανία αμαξωμάτων προσέφερε εργασία σε εκατοντάδες τεχνίτες τότε. Αρχιτέκτονες, ξυλουργοί, μηχανολόγοι, σκελετοποιοί κ.ά. δούλευαν σε δεκάδες εργαστήρια στο Βοτανικό, στην Κοκκινιά και αλλού, ενώ μέσα από τις μετέπειτα γραμμές μαζικής παραγωγής αμαξωμάτων (π.χ. Βιαμάξ) βγήκαν στο φως ελληνικές πατέντες που αντιγράφηκαν από ξένα αμαξώματα και έγιναν διάσημες για την ανθεκτικότητά τους.
Ο 78χρονος σήμερα μαστρο-Γιώργης μάς λέει ενώ επεξεργάζεται ένα παλιό λεωφορείο: «Είμαι σκελετοποιός από το 1945. Αυτά τα οχήματα είναι 55 χρόνων και ο σκελετός τους αντέχει ακόμα. Υπάρχουν άλλα, 15 χρόνων και λιγότερο, που έχουν ήδη σαπίσει».
Το ενδιαφέρον των συλλεκτών δεν περιορίζεται στην εξωτερική διάσωση των ιστορικών οχημάτων. Τα περισσότερα απ’ αυτά, που έχουν στην κατοχή τους, έχουν ανακατασκευαστεί πλήρως και χρησιμοποιούνται για διάφορες εκδηλώσεις του Συλλόγου. Ο κ. Λαζαρόπουλος σημειώνει: «Τα φροντίζουμε σαν να είναι άνθρωποι. Πρώτα κοιτάμε την “καρδιά”, τον κινητήρα. Μετά τα “άκρα”, τα συστήματα κίνησης και πέδησης. Επειτα τα ηλεκτρολογικά και τα συστήματα αερισμού και, τέλος, το σαλόνι, τις θύρες και τους τελικούς χρωματισμούς».
Για τον κ. Λαζαρόπουλο και τον αδελφό του, Βαγγέλη, οι λόγοι που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο «σπορ» ήταν καθαρά συναισθηματικοί: «Παιδιά αυτοκινητιστών, περάσαμε όλη μας τη ζωή μέσα σ’ αυτά τα λεωφορεία. Αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε αναμνήσεις. Πρόκειται για συλλογική μνήμη και αφορά μια ολόκληρη κοινωνία ανθρώπων. Για παράδειγμα, σε μια από τις εκδηλώσεις για τους συνταξιούχους των συγκοινωνιών ήταν ιδιαιτέρως συγκινητική η εικόνα ενός παππού που είχε αγκαλιά το εγγόνι του μέσα στο παλιό λεωφορείο και του διηγούνταν ιστορίες».
- Το ρεπορτάζ της Χριστίνας Βασιλάκη αποτέλεσε το βασικό θέμα στο ένθετο "ΕΤ.2 Πόλις" της εφημερίδας "Ελεύθερος Τύπος" και δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 2ας Ιανουαρίου 2007. Περισσότερα στο σύνδεσμο: www.e-tipos.com/newsitem?id=20725
